Voorzitter, mijn fractie is een groot voorstander van een pro-actief beleid van de provincie op tal van beleidsgebieden. Dat heeft ook betrekking op wonen of volkshuisvesting want dat is in onze ogen een primaire overheidstaak. We zijn dat ook blij dat GS zijn verantwoordelijkheid neemt en een aanwijzing heeft gegeven aan de gemeenten Lansingerland en Noordwijk die blijkbaar iets niet goed doen. Wij steunen GS daarin, maar zouden die actieve en op maatschappelijk rendement gerichte houding ook graag zien op een ander dossier.

We hebben in onze provincie twee grote uitleglocaties, de Zuidplaspolder en Valkenhorst die allebei zo hun eigen problematiek kennen. Bij de Zuidplaspolder gaat u het provinciaal omgevingsbeleid ‘zwaluwstaarten’ met de plannen betreffende deze gebiedsontwikkeling. Bij de Zuidplaspolder heeft de provincie zelf een financieel belang maar bij Valkenhorst ligt dat ietsje anders omdat het vooral rijksgrond betreft. Mijn fractie heeft met Valkenhorst in dat verband een aantal problemen waarbij het grootste bezwaar wel is dat er op deze locatie onvoldoende voor de werkelijke vraag wordt gebouwd. Er ligt een samenwerkingsovereenkomst (SOK) tussen B&W van Katwijk en het Rijksvastgoedbedrijf waarbij slechts 35% van de 5600 te bouwen woningen in de betaalbare categorie is gedacht. Dat is gewoon een asociaal woningbouwprogramma voorzitter, ik heb geen behoefte om dat anders aan te duiden. De nieuwe gemeenteraad zal zich overigens nog moeten uitspreken, op het moment van het al dan niet vaststellen van het bestemmingsplan, of dat woningbouwprogramma maatschappelijk aanvaardbaar wordt geacht.

In de brief van GS[1] aan de minister VRO d.d. 8 maart 2022 over de voortgang van Valkenhorst die in kopie aan de Cie RWE is toegezonden toont ons dagelijks bestuur zich zeer verheugd dat de stikstofproblemen op Valkenhorst opgelost zouden zijn, en dat daarom dat bestemmingsplan nog voor de zomer voor elkaar gebokst zou kunnen worden. Ik heb hier verder geen informatie over maar ik geloof persoonlijk niet dat het gehannes en het handel drijven met stikstofrechten van reeds lang gesloten bedrijven aldaar acceptabel zal zijn voor de rechter. Daar zal het feit dat men er zeer recent een paar sjoemelkoeien heeft neergezet niet veel verandering in brengen verwacht ik. Maar dat is niet de kwestie die ik hier op tafel wil leggen.

Het punt is eigenlijk dat ik de proactieve houding van GS richting de gemeente Noordwijk ook graag richting het Rijk zou zien. Op die manier zouden de gemeentebesturen van Katwijk en Wassenaar zich gesteund kunnen voelen om samen met de provincie het belang van de woningzoekenden van de regio centraal te kunnen zetten. Het is evident dat in de afgesloten Samenwerkingsovereenkomst tussen B&W van Katwijk en het Rijk, lees “Het Ministerie van Financiën”, niet het maatschappelijk rendement maar het korte termijn financieel gewin centraal staat. Daarom wordt in die SOK 65% van de 5600 woningen zo duur mogelijk als de markt maar toelaat.

Ik heb laatst in de cie RWE het onderwerp Valkenhorst weten te agenderen maar kort daarna is er binnen de coalitie blijkbaar een lichte vorm van paniek uitgebroken. Waarschijnlijk omdat men bang was dat ik vervelende dingen zou gaan zeggen. Eerlijk gezegd was ik toen alleen van plan om een provinciale versie van de motie Grinwis, die een ruime meerderheid in de Tweede Kamer heeft gehaald, te bespreken. Die motie zegt dat het Rijksvastgoedbedrijf indien er sprake is van rijksgrond tenminste 50% betaalbare woningen zou moeten bouwen. Ik heb die agendering toen niet doorgezet omdat de zielsrust van mijn coalitiecollega’s me ook wel wat waard is. Maar nu ik lees dat minister Hugo de Jonge in zijn nieuwe beleid[2] ons allen de realisatie van 75% betaalbare woningen wil opleggen, en bovendien in zijn beleid het Rijksvastgoedbedrijf als geheim wapen[3] wil inzetten om dat te bevorderen, neem ik toch de vrijheid om dat achterhaalde woningbouwprogramma van Valkenhorst bij GS, maar vooral ook bij de collega’s van PS, op tafel te leggen.

Strikt genomen gaat de gemeenteraad van Katwijk over dat bestemmingsplan en hebben ze alle vrijheid om dat plan straks overboord te gooien. Ze zijn niet gebonden aan die SOK die het vorige college heeft getekend. Maar ik denk dat wij als provincie net als in de casus Noordwijk hier ook een eigen verantwoordelijkheid hebben. Bovendien zijn wij beleidsbepalend partner in de gebiedsontwikkeling. Daarom vraag ik de collega’s in PS om een duidelijke uitspraak terzake van Valkenhorst. Zijn de bestaande plannen gezien de actuele maatschappelijke- en beleidsontwikkelingen nog acceptabel. Passen zij nog in ons nieuwe omgevingsbeleid?  Dat zou eventueel kunnen resulteren in een motie of amendement. En dat zou ook een volksopstand kunnen voorkomen zeg ik met een lichte overdrijving.

Samengevat:

1. We hebben een megagrote bouwlocatie Valkenhorst waarin het Rijk, die grondeigenaar is, destijds een heel slecht woningbouwprogramma heeft doorgedrukt dat uitsluitend op winstmaximalisatie is gericht.
2. Diezelfde invalshoek van het Rijk leidt in de door hen ‘afgedwongen’ SOK overigens tot een enorm verlies voor de gemeente Katwijk. In de krant hebben we kunnen lezen dat dit verlies na recent onderzoek op rond de 100 miljoen euro of meer wordt ingeschat. Dat verlies is niet te dragen.
3. De provincie Zuid Holland is hierbij zwaar betrokken omdat men de bestuursovereenkomst heeft ondertekend waarop de SOK is gebaseerd en omdat men als sturend partner in de eindverantwoordelijke stuurgroep deelneemt. De provincie is trouwens ook betrokken via de invalshoek van het toezicht op de gemeentelijke financiën. Die dubbelrol is problematisch.
4. Inmiddels hebben we een nieuw kabinet dat op volkshuisvesting een totaal andere koers vaart dan het vorige.
5. De zeer recente brief van GS naar Hugo de Jonge, onder het motto van “Het loopt hier lekker met Valkenhorst, die stikstof is opgelost en voor de zomer is het gefikst”, laat naar mijn mening niet zien dat men op het provinciehuis zijn prioriteiten goed op orde heeft. Het varkentje is naar onze mening pas gewassen als we een programma met 75% betaalbare woningen hebben.

De vraag die ik in uw midden neerleg is de volgende. Gaan we de kans pakken om als GS of PS een rol te spelen om een beter woningbouwprogramma en een eerlijker kostenverhaal tot stand te laten komen conform het actuele Rijksbeleid, of kijken we de andere kant op?

Een afgeleide vraag is daarbij waarom pakken we onze verantwoordelijkheid wel in Noordwijk maar blijkbaar nog niet in Katwijk? Het gaat in het laatste geval niet om 60 maar om meer dan 2300 extra betaalbare woningen in die regio!

[1] https://pzh.notubiz.nl/document/11281391/1/Brief_gedepueertde_Koning_aan_minister_VRO_Voortgang_gebiedsontwikkeling_Valkenhorst

[2]   https://www.tweedekamer.nl/downloads/document?id=39634b68-5956-475c-b48c-5cdd403684f4

[3]   Zie Programma Woningbouw: https://www.tweedekamer.nl/downloads/document?id=7ad8bd57-6a83-4548-af85-9f767a069668