Protocol KNMG is “dor hout” in een deftig jasje – Jaap Haasnoot

13 januari 2021

Tot mijn grote verbazing zie ik weinig protesten m.b.t. het nieuwe protocol van de KNMG om in het worst case scenario, de zogeheten Code Zwart, jongeren voorrang te geven tot de toegang van de Intensive Care op ouderen. Ook de Tweede Kamer stond niet op de achterste benen. Zelfs ouderenbonden zijn er achter gaan staan en verkopen dit als een heel genuanceerde benadering. Het idee is dat het rechtvaardiger zou zijn om een jonger iemand voorrang te geven omdat de oudere al een groter deel van de “levenskoek” genoten heeft. Dat lijkt op het eerste gezicht een aanvaardbare redenatie. Het komt tegemoet aan een gevoel of intuïtie dat iedereen recht zou hebben op een evenredig deel van die koek. Ik denk dat sommige ouderenbonden daarmee akkoord zijn gegaan omdat de achterban nogal opofferingsgezind is. Ouderen denken in zo’n geval in de eerste plaats aan hun eigen kinderen, en zijn dan vanzelfsprekend bereid om “een stapje terug te doen”. Het zou me niet verbazen als dat een genetisch ingebakken automatisme is. Maar moet je op dat gevoel beleid baseren ? Het beleid wordt verkocht met gebruik van het argument “intergenerationele solidariteit”. Maar deze vorm van solidariteit werkt blijkbaar slecht één richting op en dat is een gotspe.

Het merkwaardige feit doet zich voor dat de overheid bijvoorbeeld anticipeert op de vergrijzing en de stijgende levensverwachting door middel van een nieuw pensioenstelsel de pensioenen houdbaar te houden en door verhoging van de ingangsleeftijd van de AOW te besluiten. Tegelijkertijd missen we diezelfde vooruitziende blik en ambitie van de overheid om aan de voorzieningenkant maatregelen te treffen als maatschappelijk antwoord op dezelfde vergrijzing.

Het is een boeiend fenomeen dat we ons wel beleidsmatig bezig houden met de stijgende zeespiegel maar niet of nauwelijks met de tsunami van de bevolkingsgroei, en meer specifiek met het aspect van de vergrijzing. Inclusiviteit en diversiteit worden in verband met allerlei bevolkingsgroepen genoemd, met uitzondering van de groep ouderen.

Dat is veelzeggend en kenmerkend en ik ben bang dat dit in het rijtje thuishoort van zaken die wijzen op een vorm van alledaagse discriminatie van ouderen. Een impliciete vorm van ongelijke behandeling omdat ouderen er in het onbewuste van velen blijkbaar minder toe doen. Waar in andere culturen de vrouw wordt achtergesteld is in de onze de oudere blijkbaar minder gelijk dan de jongere en dat is verontrustend.

Als de KNMG en de politici die het protocol ondersteunen in relatie tot een mogelijke Code Zwart situatie consequent zouden zijn dan moeten ze op grond van het “Fair Innings principe”, dat wordt aangeroepen als alibi, ook een ouder iemand van de volle I.C. verwijderen om plaats te maken voor een zuigeling als die later aan de poort verschijnt. Alle argumenten die kunnen worden gebruikt om dat tot een andere situatie te verklaren kunnen worden weerlegd. Deze selectieve toepassing van het Fair Innings postulaat is al een aanwijzing dat er hier iets niet klopt.

De te beantwoorden vraag is of de waarde van een langer leven per definitie hoger moet worden aangeslagen dan dat van een korter leven. Het Fair Innings principe impliceert dat. Wat de KNMG nu voorstelt is niets anders dan om een dom en star algoritme op grond van een kwantitatief gegeven (leeftijd) te laten bepalen wie er wordt geweigerd. Hebben we dan niets geleerd van de toeslagenaffaire zou je zeggen ?

Ik heb er begrip voor dat de KNMG weigert om subjectieve criteria toe te laten. Dus “eigen schuld” bij bijzonder onverantwoordelijk gedrag is daarom geen besliscriterium. Waarom dan wel, en zelfs uitsluitend als enige niet-medisch criterium, een kwantitatief en onpersoonlijk argument toelaten ? Want daarmee scheren we wel iedere oudere en iedere jongere over één categoriale kam. Ouderen worden minder kansen op leven toegekend dan jongeren. Een vorm van stereotypering die leeftijdsdiscriminatie wordt genoemd en die op andere gebieden niet is toegestaan. Het argument van de KNMG dat hiermee elk leven gelijk wordt gewaardeerd is een denkfout en pertinent onjuist. Dit is niets anders dan een chique “dor-hout-redenering”.

Een andere overweging is dat een protocol of algoritme niet de verantwoordelijkheid wegneemt bij de individuele beslisser. En als het er om gaat om de keuze bij een willekeurig persoon neer te leggen of via een onpersoonlijk lotingsmechanisme te laten verlopen dan kies ik voor het laatste. Dat is trouwens ook de laatste strohalm voor de KNMG als er in de voorlaatste stap sprake is van mensen van dezelfde leeftijd. Is het vanuit de ethiek bezien wel verantwoord om van een professional te vragen op basis van een protocol, dat slechts één kwestieus niet-medisch criterium bevat, enorm ingrijpende beslissingen te nemen?

Kunnen we dan niet beter het toeval aan het werk laten ? En zoals eerder opgemerkt doen we dat al door het principe “wie het eerst komt, het eerst maalt” toe te passen en daar later geen correcties op aan te brengen. Ik hoop dat het kabinet consequent blijft en zich niet laat beïnvloeden door, hoe kan het ook anders, de door D66 geïnitieerde motie om niet in te grijpen bij deze levensgevaarlijke vorm van leeftijdsdiscriminatie.

Jaap Haasnoot
Kandidaat Kamerlid 50PLUS